ႏွာ​ေခါင္​း​ေသြးလ်ံျခင္​း

Nose Bleed (ႏွာေခါင္းေသြးယိုလွ်င္ဘာလုပ္ရမလဲ)

နာေခါင္းက ေသြးယိုတာကို Epistaxis (Nosebleed) လို႔ေခၚတယ္။ Epistasis ဆိုတဲ့ မ်ိဳးဗီဇေရာဂါနဲ႔ စာလံုးေပါင္း အေတာ္ ဆင္တယ္။ နာေခါင္းက ေသြးယိုတာက ႏွာေခါင္းေရွ႕ယိုတာနဲ႔၊ ေနာက္ကယိုတာ အမ်ိဳးအစား ၂ ခုရွိတယ္။ ေရွ႕ျဖစ္တာက အမ်ားဆံုးပါ။ ႏွာေခါင္း ေနာက္ကေန ယိုတာက ၾကာတတ္ျပီး ကုရခက္တယ္။ သိပ္ဆိုးရင္ မ်က္စိကေနယိုတာလဲ ျဖစ္တတ္တယ္။ ယိုတဲ့ေသြးက အထဲ၀င္သြားျပီး
၊ အစာအိမ္ထဲေရာက္၊ မ်ားရင္ အန္ထြက္တာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္တယ္။
ေယာက္်ားေတြက ပိုျဖစ္တယ္။ အသက္ၾကီးရင္ ပိုျဖစ္တတ္တယ္။ ႏွာေခါင္းက ေသြးယိုတာဟာ ေသြးေၾကာမွ်င္ေလးေတြ ေပါက္လို႔ပါ။ အေၾကာင္းရင္း ႏွစ္ရပ္ရွိတယ္။ ခႏၶာကုိယ္စနစ္ေၾကာင့္နဲ႔ ႏွာေခါင္းမွာ ျပႆနာ ရွိတာတို႔ ျဖစ္တယ္။ တခါတေလလဲ ဘာ့လို႔မွန္း မသိဘဲလည္း ယိုေသးတယ္။ Nasal packing ႏွာခါင္းကို ခဏခဏ ကိုင္တတ္သူမ်ား အျဖစ္ မ်ားတယ္။ ႏွာေခါင္းကို ထိခိုက္မိတာက အမ်ားဆံုးျဖစ္ေစတယ္။ အသက္ရွဴလမ္း ေရာဂါပိုး၀င္ရာကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္ေသးတယ္။ ရွားရွားပါးပါး ေမြးရာပါ ေရာဂါတခုေၾကာင့္လဲ ျဖစ္တယ္။ ႏွာေခါင္းထဲ တခုခု၀င္တာနဲ႔ ေရာဂါအၾကိတ္ တခုခု ျဖစ္တာေတြကလည္း အေၾကာင္းခံေတြ ျဖစ္တယ္။

ရွဴရတဲ့ေလဟာ ေဆာင္းတြင္း ကာလေတြမွာလို Low relative humidity ေရေငြ႔ဓါတ္ နည္းလြန္းေနရင္လဲ၊ ယိုတတ္တယ္။ သိပ္ေအးျပီး သိပ္ေျခာက္ေသြ႔တဲ့အခါ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ႏွာခါင္းကေန ရွဴရတဲ့ေဆးနဲ႔ ေဆးသြင္း ပစၥည္း ကရိယာေတြ ေၾကာင့္နဲ႔ ႏွာခါင္းခြဲစိတ္တာလည္း ထည့္မေျပာရင္ ျပည့္စံုမွာ မဟုတ္ဘူး။

ႏွာေခါင္းကမဟုတ္တဲ့ အေၾကာင္းခံေတြကေတာ့ (အလာဂ်ီ)၊ အေအးမိေရာဂါ၊ ေသြးတိုး၊ ေသြးအားနည္းေရာဂါ၊ တြယ္ဆက္-တစ္ရွဴး ေရာဂါ၊ Blood dyscrasias ေခၚ ေသြးေရာဂါ၊ ႏွလံုးအလုပ္မလုပ္ေတာ့တဲ့ ေရာဂါ၊ တိုက္ဖြိဳက္၊ ႏူမိုးနီးယား၊ ငွက္ဖ်ား၊ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး၊ ၀က္သက္၊ ႏွာေခါင္း ဆံုဆို႔နာ၊ အေအးမိေရာဂါ၊ ဆိုင္းနပ္စ္၊ ေသြးကင္ဆာ၊ ဗီတာမင္ စီ နဲ႔ ေက နည္းေရာဂါ၊ ေနာက္ျပီး Aspirin, Ibuprofen, Ginseng စတဲ့ေဆးေတြ၊ Anticoagulant ေသြးမခဲေဆး၊ အရက္ေသာက္သံုးတာ၊ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္၊ သိပ္ပူတဲ့ အစား စားတာေတြ ပါ၀င္တယ္။ (ကိုကိန္း) လို မူးယစ္ေဆး ေၾကာင့္လဲ ယိုတတ္တယ္။

ေသြးဆိုတာ ေသြးေၾကာထဲက ထြက္ရရင္ ခဲတတ္တဲ့ သေဘာ ရွိလို႔ သူထြက္လာတဲ့ ေသြးေၾကာမွာ အပိတ္လိုျဖစ္ျပီး ေနာက္ထပ္ ေသြးထြက္မွာကို တားႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေသြးခဲဘို႔ အားေပးတဲ့အေနနဲ႔ေရာ ေသြးေၾကာကို ဖိအားနဲ႔ ပိတ္တဲ့ သေဘာလည္းျဖစ္ေအာင္ ေသြးထြက္တဲ့ ေနရာကို ဖိႏွိပ္ ေပးထားတာက အေကာင္းဆံုး ေရွးဦးသူနာျပဳနည္းျဖစ္တယ္။ ႏွာေခါင္းဆိုရင္ေတာ့ အေျပာ့ပိုင္းကို လက္မနဲ႔ လက္ညွိဳး သံုးဖိေပးရမွာပါ။ ဒီလိုလုပ္ရင္ အက်ိဳးမ်ားေစလို႔ ႏွာေခါင္းရဲ႕ ေရွ႕ပိုင္း တရိဂံပံုေနရာကို Kiesselbach’s area, Little’s area လို႔ေခၚတယ္။ ဖိတယ္ဆိုတာက တင္းတင္း ဖိရမွာ၊ ၅ မိနစ္ေလာက္ ၾကာသင့္တယ္။ ေခါင္းကို နဲနဲ ေရွ႕ငံု႔ထားရင္ အသက္ရွဴလမ္းထဲ ေသြး-ေသြးခဲ မ၀င္ေအာင္ကာကြယ္ရာ ေရာက္ေစတယ္။ Trotter နည္းေခၚတယ္။ ထိုင္ေနေစပါ၊ ပါးစပ္နဲ႔အသက္ရွဴေစပါ။ ေသြးယိုတာ ျမိဳမခ်ေစနဲ႔။ ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးခဲကို အတင္းရွင္းထုတ္ဘို႔ မၾကိဳးစားရ။

ႏွာေခါင္းနား၊ ဂုတ္ပိုး၊ နဖူးတ၀ိႈက္ကို ေရခဲ တင္ေပးသင့္တယ္။ ေရခဲကိုလဲ ပါးစပ္ထဲငံုတာမ်ိဳး လူေတြ လုပ္ေနၾကျဖစ္ေပမဲ့ သုေတသန ကိန္းဂဏန္းနဲ႔ ဘယ့္ေလာက္ အက်ိဳးမ်ားတယ္ ဆိုတာေတာ့ မေျပာႏိုင္ဘူး။

ေသြးေၾကာေတြကို ၾကံဳ႕ေစတဲ့ေဆး Oxymetazoline, Phenylephrine ေတြကိုလည္းသံုး ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေဆးမ်ိဳးေတြက အေအးမိ ႏွာေစးအတြက္ေပးတဲ့ ရွဴေဆးေတြထဲမွာ ပါတယ္။ ေသြးခဲေစတဲ့ ေဆးေတြကေတာ့ Coalgan (France), Stop Hemo (Sweden, Italy, Switzerland) and NasalCEASE (US and Australia) ေတြျဖစ္တယ္။ ဒီနည္းေတြနဲ႔ မရရင္ ဆရာ၀န္ဆီ ေရာက္ရေတာ့မယ္။

နား-ႏွာေခါင္း-လည္ေခ်ာင္း ဆရာ၀န္ကေန မီးရိႈ႕ျပီး ေသြးေၾကာပိတ္တာ လုပ္ခ်င္လုပ္မယ္။ ႏွာေခါင္းထဲ ပတၲီးရွည္ ထည့္ေပးခ်င္ ေပးမယ္။ Gauze ပိတ္က်ဲစကို Vaseline or liquid paraffin ဆီတခုခုထဲစိမ္၊ Betadine Solution (10% povidone-iodine) ပိုးသန္႔ေဆးရည္ နည္းနည္းေရာျပီး ႏွာေခါင္းထဲကို တင္းၾကပ္ေနေအာင္ ထိုးသြင္းထားရင္ အေတာ္ မ်ားမ်ား ေကာင္းသြားပါတယ္။ ႏွာေခါင္းေရာဂါ ခြဲစိတ္ျပီးသူမ်ားကိုလည္း ဒီနည္းနဲ႔ ေသြးမထြက္ေအာင္ လုပ္တယ္။ ၂၄ နာရီ ေနရင္ ျပန္ထုတ္ၾကည့္၊ လုိအပ္ရင္ တခါ ထပ္ထည့္တယ္။ Silver nitrate ေဆးထည့္ေပးခ်င္ေပးမယ္။ နာမယ္ထင္ရင္ ထံုေဆးသံုးျပီး လုပ္ပါတယ္။ ထံုေဆးထဲကို Injection Adrenaline ပါထည့္တယ္။ သိပ္ဆိုးရင္ ေမ့ေဆးနဲ႔ ကရိယာထည့္ စစ္ေဆးျပီး ေသြးေၾကာကို ပိတ္ေပးတယ္။

ႏွာေခါင္းဖံုးအလႊာ Nasal mucosa ေျခာက္ေနလို႔ ခဏခဏျဖစ္တတ္သူမ်ား Saline spraying ဆားရည္ျဖန္းတာ တေန႔ ၃ ခါ လုပ္ရတယ္။ ႏွာခါင္းကိုလည္း Vaseline လိုမ်ိဳးနဲ႔ ေခ်ာေမြ႔ေစအာင္လုပ္ရတယ္။ အိမ္မွာလဲ ေရေငြ႔ဓါတ္ေပးတဲ့ Humidifier တပ္ဆင္ထားရမယ္။ မၾကာမၾကာ ျပန္ျဖစ္သူမ်ားကို ပဋိဇီ၀လိမ္းေဆးေပးတာ အကိ်ဳးရွိေစတာ ေတြ႔ရတယ္။ ႏွာေခါင္ေသြးယိုတာ မ်ားသူ၊ ခဏခဏ ျဖစ္သူေတြမွာ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ၀င္လာတတ္တယ္။

သူမ်ားႏိုင္ငံေတြမွာ Juice of flower of pomegranate သလဲသီးပန္းကို အရည္လုပ္ျပီး၊ ခပ္ျပင္းျပင္း ရွဴေစတယ္။ Juice of fresh green grass ျမက္ပင္သန္႔သန္႔ကို အရည္လုပ္ျပီး၊ ႏွာခါင္းတဖက္စီထဲကို ၅-၁၀ စက္ ထည့္ခိုင္းတယ္။

ဆားရည္ကို ႏွာေခါင္းထဲ ျဖန္းျဖန္းေပးသင့္တယ္။ ေကာင္းတာကေတာ့ Normal saline ေခၚတဲ့ ေသြးေၾကာထဲ သြင္းေပးရတဲ့ ပုလင္းထဲက ဆားရည္ျဖစ္တယ္။ ၀ယ္ရတာ ခက္ရင္ ေရသန္႔သန္႔ထဲမွာ အိမ္သံုးဆား ၀႕၉% ရေအာင္ ေဖ်ာ္ျပီး၊ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ဗီတာမင္ စီ ေဆးရွာမရရင္ သံုပရာသီး၊ ေရွာက္သီး၊ ဆီးျဖဴသီး စားပါေလ။

​ေခါင္​းတစ္​ျခမ္​းကိုက္​​ေ၀ဒနာႏွင္​့ကုသကာကြယ္​ဖို္​

ေခါင္းတစ္ျခမ္းကိုက္ ေဝဒနာ ႏွင့္ ကုသကာကြယ္ဖို႔
=================
နွစ္စဥ္ ကမာၻ႕လူဦးေရရဲ႕ ၇၀ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႕ဟာ ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာ ခံစားရတတ္ပါတယ္လို႕ ကမာၻ႕က်န္းမာေရးအဖြဲ႕အစည္း WHOက ေၾကျငာခ်က္ ထုတ္ျပန္ျပီး သတိေပးထားပါတယ္။ဦးေနွာက္နဲ႕ အာရံုေၾကာဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြထဲမွာ အျဖစ္မ်ားဆံုး ေရာဂါေဝဒနာ တစ္ခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းကိုက္တယ္လို႕ အလြယ္ေျပာၾကေပမယ့္ ေခါင္းကိုက္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို ေလ့လာၾကည့္ရင္ မနည္းလွပါဘူး။ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းအရင္းေတြအမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ ေခါင္းကိုက္တဲ့ အမ်ိဳးအစားေတြကိုလည္း ထပ္မံ ခြဲျခားထားေသးတယ္။

ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာေတြထဲမွာ ဒုတိယအျဖစ္မ်ားဆံုးက migraine လို႕ေခၚတဲ့ ေခါင္းတစ္ျခမ္းကိုက္ေဝဒနာမ်ိဳးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမာၻ႕လူဦးေရ သန္းတစ္ေထာင္ေက်ာ္ဟာ မိုက္ဂရိန္းေခၚတဲ့ ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာကို ခံစားေနရပါတယ္။ အခ်ိဳးခ်ၾကည့္ရင္ ကမာၻ႕လူဦးေရရဲ႕ ၁၅ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ ရွိပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အမ်ိဳးသားေတြထက္ ၃ဆေလာက္ ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ အမ်ိဳးသမီး ၄ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ႏႈန္းျဖစ္ျပီး အမ်ိဳးသား ၁၂ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္သာ ျဖစ္ၾကတယ္။ ေဟာ္မုန္းအေျပာင္းအလဲကလည္း အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပိုျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းတစ္ခ်က္အျဖစ္ ပါဝင္ပါတယ္။ ေလ့လာခ်က္ေတြအရ မ်ိဳးရိုးနဲ႕လည္း သက္ဆိုင္မႈရွိတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ေဆြမ်ိဳးထဲမွာ တစ္ေယာက္မက ျဖစ္နိုင္တယ္။ ပတ္ဝန္းက်င္အေနအထားက မိုက္ဂရိန္းျဖစ္ေစတဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းအခ်က္အျဖစ္ ပါဝင္ေနပါတယ္။ လႈပ္ရွားမႈကလည္း ေခါင္းကိုက္ျခင္းကို ပိုဆိုးေစနိုင္တယ္လို႕ ဆိုထားပါတယ္။

Migraine မိုက္ဂရိန္းဆိုတာ Migraine ဆိုတဲ့ ေဝါဟာရက "hemikrania"ဆိုတဲ့ ဂရိစကားလံုးက ဆင္းသက္လာပါတယ္။ hemi ဆိုတာ တစ္ျခမ္း၊ kranionဆိုတာက ဦးေခါင္းခြံ ဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္ရွိပါတယ္။ ျမန္မာလို အလ်ဥ္းသင့္ေအာင္ ဘာသာျပန္ရင္ ေခါင္းတစ္ျခမ္းမွာ နာက်င္ကိုက္ခဲတယ္ ဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္မ်ိဳးသက္ေရာက္ပါတယ္။ BC 3000ေက်ာ္ေလာက္ကတည္းက ေက်ာက္ဂူနံရံပန္းခ်ီေတြမွာ ေရာဂါခံစားရပံုေတြကို မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ၾကတယ္။ ေခါင္းကိုက္တဲ့ျဖစ္စဥ္ကို ေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါ ေသြးေၾကာေတြရဲ႕ လႈပ္ရွားမႈသာမက အာရံုခံနာ့ဗ္ေတြရဲ႕ တံု႔ျပန္မႈေၾကာင့္ အဓိကျဖစ္ေစတယ္။ ေနာက္ပိုင္းေလ့လာခ်က္ေတြအရ ဦးေနွာက္မွာရွိတဲ့ ဓာတ္ပစၥည္း ေျပာင္းလဲမႈကလည္း အေရးၾကီးတဲ့အခ်က္ျဖစ္တာ သိလာရတယ္။ သို႕ေသာ္ ယေန႕ထက္ထိ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းမွန္ကို တိတိက်က်မရွင္းျပနိုင္ေသးဘဲ သီအိုရီေလာက္သာ ခန္႕မွန္းၾကပါတယ္။

မိုက္ဂရိန္းမွန္ရင္ Migraine ကို တျခားေခါင္းကိုက္ေဝဒနာ အမ်ိဳးအစားေတြနဲ႕ မွားယြင္းတတ္ပါတယ္။ မိုက္ဂရိန္းတစ္ခါျဖစ္ဖူးသူဟာ ေနာက္တစ္ၾကိမ္ ျပန္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ၾကားထဲမွာ ခံစားရတဲ့ ေဝဒနာအားလံုး ျပန္လည္ သက္သာရတယ္။ေဝဒနာ ေပ်ာက္ကင္းျပီးေနာက္ပိုင္းမွာ တစ္ခါျပန္ေပၚလာျပန္တယ္။ ဒီသေဘာအတိုင္းျဖစ္မွ မိုက္ဂရိန္းေသခ်ာတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။မိုက္ဂရိန္းေဝဒနာသည္အမ်ားစုဟာ ေခါင္းတစ္ျခမ္းတည္းမွာသာ ကိုက္ၾကတယ္။ ေသြးခုန္သလို တဒိတ္ဒိတ္နဲ႕ ထိုးထိုးျပီး ကိုက္တယ္။ေခါင္း ေရွ႕ဖက္(သို႕) နားထင္ေၾကာ တစ္ေလွ်ာက္ ကိုက္တတ္တယ္။ ေခါင္းေနာက္ဖက္က ထိုးျပီး ကိုက္တာမ်ိဳးလည္း ေတြ႕ခဲ့ဖူးတယ္။ တခါတရံ ဦးေရျပားတင္းျပီး နာတာမ်ိဳး ရွိတတ္တယ္။ ေနာက္ေစ့ကေန လည္းပင္းထိ တင္းျပီးနာေနတတ္တယ္။ အထူးသျဖင့္ မနက္ပိုင္းေတြမွာ စျဖစ္တတ္တယ္။ တျဖည္းျဖည္းနဲ႕ ပိုဆိုးလာတယ္။ တခါျဖစ္ရင္ နာရီပိုင္းမွ ရက္ပိုင္းထိ ၾကာနိုင္တယ္။ သီအိုရီအရ ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာဟာ ၄နာရီ-၃ရက္ အထိ ၾကာနိုင္တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။တခ်ိဳ႕အလုပ္အကိုင္ပ်က္တာမ်ိဳးထိ ေတြ႕ရတတ္တယ္။

မိုက္ဂရိန္းသေဘာနဲ႕ အဆင့္ေလးဆင့္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အဆင့္ေလးဆင့္ ခြဲထားတယ္။

-မျဖစ္ခင္ ၾကိဳတင္ လကၡဏာ ေပၚေပါက္တဲ့အဆင့္(Prodrome)
-ေရွ႕ေျပး နိမိတ္ျပတဲ့အဆင့္(Aura)
-ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာ အမွန္တကယ္ ခံစားရတဲ့အဆင့္(migraine Pain)
-ေခါင္းကိုက္ျပီးေနာက္ တျခားလကၡဏာရပ္ေတြ ခံစားရတဲ့အဆင့္(Postdrome) စသည္ျဖင့္ ေလးမ်ိဳးခြဲျခားထားတယ္။

သို႕ေသာ္ လူတိုင္းဟာ ဒီအဆင့္ေတြအားလံုး ခံစားရတာမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။

၁။ေခါင္းမကိုက္ခင္ တစ္ရက္ေလာက္အလိုမွာ prodrome ေရွ႕ေျပးလကၡဏာေတြ စတင္ခံစားရတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ ခံစားမႈ စတင္ေျပာင္းလဲလာသလို စိတ္အေျပာင္းအလဲမ်ားလာတတ္တယ္။ စိတ္ဆတ္လာတယ္။ စိတ္ဓာတ္က်လြယ္ ျဖစ္လာတယ္။ အာရံုစူးစိုက္မရ ျဖစ္တတ္တယ္။ အနံ႕၊အသံ စတာေတြကို ခံစားလြယ္လာတယ္။ လႈပ္ရွားခ်င္စိတ္မရွိပဲ ေလးလံထိုင္းမိႈင္းေနတယ္။

၂။Aura အဆင့္ကို မိုက္ဂရိန္းလူနာ ၄ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ႏႈန္း ေတြ႕ရတယ္။ ဦေခါင္းပိုင္းကို ေထာက္ပံ့ေနတဲ့ ေသြးေၾကာေတြ က်ဥ္းလာ၊က်ံဳ႕လာတာေၾကာင့္ ဒီလို လကၡဏာေတြ ခံစားရပါတယ္။ေနာက္ဆံုးေတြ႕ရွိခ်က္ေတြအရ aura ေရွ႕ေျပး နိမိတ္ခံစားရသူအမ်ားစုဟာ ေလျဖတ္နိုင္ေခ် ျမင့္မားသူမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္လာၾကပါတယ္။ဒီအဆင့္မွာ စကၡဳအျမင္အာရံုမွာ ေနရာကြက္ျပီး ဝါးလာၾကတယ္။ပံုမွန္အားျဖင့္ ျမင္ကြင္းအလယ္ပိုင္းကစျပီး ကြက္ျဖစ္လာတယ္။ တခါတရံ ပံုမွန္မရွိတဲ့ လိုင္းအစင္းေၾကာင္းေတြ ေတြ႕လာ၊ျမင္လာရတယ္။ လက္ သို႕ ေျခေထာက္တျခမ္းမွာ တစစ္စစ္၊စပ္ဖ်ဥ္းဖ်ဥ္း ထံုက်ဥ္ကိုက္ခဲတတ္တယ္။ တခါတရံ ျဖစ္တဲ့ဖက္ျခမ္းက ေျခ၊လက္ေတြမွာ အားယုတ္သလို၊အားေပ်ာ့သလို ခံစားလာရတယ္။ ဒီလို ေရွ႕ေျပးနိမိတ္ေတြခံစားရျပီး မၾကာခင္ မိုက္ဂရိန္းေခါင္းကိုက္ေဝဒနာ ခံစားရေတာ့မယ္ဆိုတာ သိထားသင့္ပါတယ္။

၃။က်ဥ္းေနတဲ့ေသြးေၾကာက တဖန္က်ယ္လာတဲ့အခါ ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာ စတင္ခံစားရပါတယ္။ဒီအဆင့္ဟာ migraine ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာ အမွန္တကယ္ ခံစားရတဲ့ အဆင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းကိုက္တဲ့အခါ နာရီပိုင္းမွ ရက္ပိုင္းအထိ ၾကာတတ္ပါတယ္။အမ်ားစုဟာ နာရီပိုင္းေလာက္ ေဝဒနာခံစားရျပီး ပံုမွန္အားျဖင့္ ၃ရက္အတြင္း ျပန္လည္သက္သာၾကတယ္။ ၆၀ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ေခါင္းတစ္ျခမ္းထဲမွာသာ ထိုးျပီး ကိုက္တယ္။ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ပိုဆိုးလာတယ္။ ပ်ိဳ႕ခ်င္အန္ခ်င္ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ဆူညံသံေတြ၊အလင္းစူးစူးေတြက ေဝဒနာကို ပိုဆိုးလာေစတယ္။ မ်က္လံုးေတြေဝဝါးလာတတ္သလို ဆီးသြားမ်ားတာ၊ေခၽြးထြက္မ်ားတာ ျဖစ္လာတယ္။ ေခါင္း၊ဂုတ္စတဲ့အေၾကာေတြ တင္းလာ၊မာလာတယ္။နားထင္ေၾကာေတြ ကိုက္လာတယ္။ တခ်ိဳ႕ဟာ ေန႕စဥ္အလုပ္ေတြ မလုပ္နိုင္ေအာင္ ေဝဒနာခံစားရတယ္။ လႈပ္ရွားမႈမ်ားရင္ မသက္သာပဲ ပိုဆိုးလာဦးမယ္။ ဒီလိုျဖစ္လာရင္ အေကာင္းဆံုးက တိတ္ဆိတ္ျပီး ေမွာင္မိုက္တဲ့ အခန္းထဲမွာသာ အနားယူေပးသင့္တယ္။

၄။ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာသက္သာတဲ့အခါ အခ်ိဳ႕ဟာ အရက္နာက်သလို ေဝဒနာေတြ ဆက္လက္ခံစားရတတ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္ကို postdrome လို႕ ေခၚပါတယ္။အာရံုစူးစိုက္လို႕မရသလို အားယုတ္သလိုမ်ိဳး ခံစားရတယ္။ ေနလို႕ထိုင္လို႕ မေကာင္းသလို အရွင္းမေပ်ာက္ေသးဘူး။ အမ်ားစုဟာ ဒီလိုခံစားရျပီး နာရီပိုင္းအတြင္းမွာပဲ လံုးဝ သက္သာေပ်ာက္ကင္းသြားၾကတယ္။ ေဝဒနာေပ်ာက္သြားတဲ့အခါ လူေကာင္းအတိုင္း ပံုမွန္ျပန္ျဖစ္ၾကပါတယ္။

မိုက္ဂရိန္းေဝဒနာနဲ႕ အမ်ိဳးအစားမ်ား ပံုမွန္အားျဖင့္ migraine without auraနဲ႕ migraine with auraဆိုျပီး နွစ္မ်ိဳးခြဲထားတယ္။ ၾကိဳတင္ နိမိတ္ျပလကၡဏာမရွိပဲ ရုတ္တရက္ျဖစ္တဲ့ migraine without aura ဟာ ပိုမိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ ေဝဒနာခံစားရသူ အမ်ားစုဟာ တစ္လအတြင္း တစ္ၾကိမ္၊နွစ္ၾကိမ္ထက္ ပိုျဖစ္ေလ့ မရွိၾကဘူး။ တစ္လအတြင္း ၁၅ရက္ထက္ ပိုျဖစ္တတ္သူေတြကို chronic migraine နာတာရွည္ မိုက္ဂရိန္းလို႕ ေခၚပါတယ္။ အနည္းဆံုး ၃လဆက္တိုက္ျဖစ္ၾကတယ္။ ရာသီေသြးဆင္းတဲ့ရက္ေတြမွာ မိုက္ဂရိန္းလကၡဏေတြ ခံစားရသူကို menstrual migraineလို႕ ေခၚပါတယ္။ ဗိုက္မွာ ျဖစ္ရင္ abdominal migraineလို႕ ေခၚပါတယ္။ ကေလးေတြမွာ အဓိကေတြ႕ရတယ္။ basilar migraine ဆိုတာ ဦးေနွာက္အေျခမွာရွိတဲ့ ေသြးေၾကာမွာ သက္ေရာက္မႈရွိတဲ့အခါမ်ိဳးကို ေခၚပါတယ္။ ေနာက္ေစ႕ဖက္မွာ ထိုးကိုက္တာမ်ိဳး၊ နားထဲမွာ အသံၾကားရသလို ျဖစ္တတ္တယ္။ခ်ာခ်ာလည္မူးတာလည္း ရွိတတ္ၾကတယ္။occular migraineဆိုတာ မ်က္စိကိုက္ျပီး နာတာမ်ိဳးကို ေခၚပါတယ္။ hemiplegic migraineဆိုတာ ကိုယ္တျခမ္း အားယုတ္ျပီး မိုက္ဂရိန္းလကၡဏာေတြ ခံစားရတယ္။ တခ်ိဳ႕က ရက္ပိုင္းထိ ၾကာတတ္တယ္။ကံေကာင္းတဲ့အခ်က္က အျဖစ္မ်ားတဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ကာလေတြမွာ မိုက္ဂရိန္းေဝဒနာ မခံစားၾကရဘူး။

မိုက္ဂရိန္းျဖစ္တဲ့အခါ အိမ္မွာ ဘာေတြလုပ္နိုင္လဲ။

-ျဖစ္တဲ့ဖက္ကို ေရခဲဝတ္ ကပ္ေပးထားသင့္တယ္။
-ပါရာစီတေမာ၊ အက္စ္ပရင္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးတမ်ိဳးမ်ိဳး ေသာက္ေပးနိုင္တယ္။
-ေရမ်ားမ်ား ေသာက္ေပးပါ။
-ပူရွိန္းပါတဲ့ ေဆးတမ်ိဳးမ်ိဳးလိမ္းျပီး နိွပ္ေပးနိုင္တယ္။
-ၾကက္ျပဳတ္ေရ ပူပူေႏြးေႏြး ေသာက္ေပးနိုင္တယ္။တခ်ိဳ႕က ဂ်င္းထဲ့ျပီး ေသာက္ခိုင္းတယ္။
-ဂ်င္းထဲမွာပါတဲ့ ဓာတ္တမ်ိဳးက ပ်ိဳ႕အန္တာကို သက္သာေစတယ္။
-ကဖိန္းဓာတ္က ေသြးေၾကာေတြကို က်ဥ္းေစတဲ့သေဘာရွိလို႕ ေဝဒနာသက္သာေစမယ္။
-ေလ့လာမႈတခ်ိဳ႕အရ ပူစပ္တဲ့ အစားအေသာက္ေတြက ခံစားရတဲ့ ေဝဒနာကို ယာယီသက္သာေစတယ္။
-ဗီတာမင္ B2၊B6၊ B12၊ မဂၢနီစီယမ္၊ coenzyme Q10ပါတဲ့ အားေဆးေတြ ေသာက္ေပးနိုင္တယ္။
-အာယုေဗဒ ေဆးက်မ္းမွာ စပ်စ္ရည္(သို႕) ခါက်က္ဥ ေဖ်ာ္ရည္ တမ်ိဳးမ်ိဳး ေသာက္ေပးနိုင္တယ္လို႕ ဆိုထားပါတယ္။
-အေရးၾကီးဆံုးအခ်က္က တိတ္ဆိတ္ျပီး ေမွာင္မိုက္တဲ့ အခန္းထဲမွာ လဲေလွ်ာင္းအိပ္စက္ အနားယူေပးပါ။

လိုက္နာရန္အခ်က္မ်ား

-ေန႕စဥ္ အခ်ိန္မွန္အိပ္စက္အနားယူသင့္တယ္။
-စိတ္ဖိစီးမႈ တတ္နိုင္သမွ် ေလွ်ာ့ခ်ပါ။
-အစားအေသာက္ ပံုမွန္စားပါ။ အစာလြန္မခံပါနဲ႕။
-အာရံုစိုက္ရတဲ့ အလုပ္မွန္သမွ်ေရွာင္ထားသင့္တယ္။
-လိုအပ္ရင္ ေခါင္းကို နွိပ္ေပးနိုင္တယ္။
-ေဆးလိပ္၊အရက္ေသာက္ျခင္းက ေဝဒနာကို ပိုဆိုးေစတယ္။
-ေထာပတ္၊ခ်ီးစ္၊ဝိုင္အနီ၊ေခ်ာကလက္၊ အေစ့အဆံ၊ဟင္းခ်ိဳမႈန္႕ စတာေတြက ေခါင္းကိုက္ေစတတ္တယ္။
-ေဟာ္မုန္းေဆး၊ တားေဆး၊ အိပ္ေဆးတခ်ိဳ႕ကလည္း ျဖစ္ေစတတ္ေသးတယ္။
-အလင္းစူးစူးေတြ၊ ဆူညံသံေတြက ေဝဒနာကို ပိုဆိုးလာေစလို႕ ေရွာင္ရွားသင့္တယ္။
-လႈပ္ရွားမႈေၾကာင့္ ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာ ပိုဆိုးလာေစတာ ေတြ႕ရတယ္။
-အနားယူျပီး မသက္သာရင္(သို႕) ပိုဆိုးလာရင္ ဆရာဝန္နဲ႕ အျမန္ဆံုး ျပသသင့္ပါတယ္။

မိုက္ဂရိန္းမွာခံစားရတဲ့ ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာဟာ တခါတရံ ျပင္းထန္တတ္တယ္။ တစ္ေယာက္နဲ႕ တစ္ေယာက္ ေဝဒနာခံစားရပံုခ်င္း မတူညီၾကဘူး။အထူးသျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ေဟာ္မုန္းအေျပာင္းအလဲဒဏ္ကို အမ်ားဆံုးခံစားၾကရတယ္။ သို႕ေသာ္ ဒီလိုျဖစ္တတ္တာေၾကာင့္ စိတ္ဓာတ္မက်ေစခ်င္ပါ။ မိုက္ဂရိန္း ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာ ခံစားရသူ တစ္ေယာက္က ဒီလိုေျပာပါတယ္။

"မနက္ေစာေစာ ကၽြန္ေတာ္ အိပ္ရာက ထခဲ့ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္ေခါင္းတျခမ္း ထိုးကိုက္ေနတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ အလုပ္နွစ္ခု ဆက္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဖြင့္ထားတဲ့မီးကို ပိတ္လိုက္ျပီးေနာက္ ျပန္အိပ္လိုက္ပါတယ္" ။

ေနာက္ေဝဒနာရွင္တစ္ေယာက္က ဒီလိုအၾကံေပးျပန္ပါတယ္။ "ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာခံစားရတဲ့အခါ အသက္ျပင္းျပင္းေလး တစ္ခ်က္ရႉရိႈက္လိုက္ပါ၊အနည္းဆံုး စိတ္ျငိမ္သြားေအာင္ စြမ္းေဆာင္ေပးနိုင္ပါလိမ့္မယ္"တဲ့။

အေကာင္းျမင္ဝါဒသမားေတြ လက္ကိုင္ထားတဲ့ ေဆာင္ပုဒ္တစ္ခုရွိပါတယ္။ "နာက်င္မႈဟာ ကၽြန္ေတာ့ကို ဒုကၡေပးေနသလား ကၽြန္ေတာ္ မသိပါ။ သို႕ေသာ္ ပိုမိုသန္စြမ္းလာေအာင္ စြမ္းေဆာင္ေပးနိုင္ပါသတဲ့။"

ေဒါက္တာေအးမင္းထူး
credit to >>>Health Care Journal(26.7.13)

သစ္​သီး၀လံထဲကအခ်ိုဓာတ္​ကိုလည္​း​ေ႐ွာင္​ၾကဥ္​ရမလား

မီး​ေလာင္​ဒါဏ္​ရာအတြက္​​ေကာင္​းတဲ့႐ွား​ေစာင္​းလက္​ပပ္​

​ေဆးရံု​ေဆးခန္​းလိပ္​စာနဲ႔ဖုန္​း

`လူမွာေတြ႕တဲ့ ေမ်ာက္ေသြး´ 🙉

`လူမွာေတြ႕တဲ့ ေမ်ာက္ေသြး´
🙉🙈🙊🙈🙉🙊🙈🙉🙊
ဒီေဆာင္းပါးမွာေတာ့ ေမ်ာက္ေသြးလုိ႔ အမ်ားသိၾကတဲ့ Rh ေသြးအေၾကာင္း ေျပာျပေပးပါ့မယ္… ေမ်ာက္ေသြး လုိ႔ ဘာေၾကာင့္ေခၚရတာလဲဆုိေတာ့ Dr. Karl Landsteiner နဲ႔ Dr. Alexander S.Wiener တုိ႔က ၁၉၃၇ ခုႏွစ္မွာ Rhesus Monkey လို႔ေခၚတဲ့ ေမ်ာက္ေတြကုိ စမ္းသပ္ရင္း ဒီေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုး Rhesus Antigen or Rhesus Factor (Rh Ag/ Rh factor) ကို စေတြ႔ခဲ့တာေၾကာင့္ပဲျဖစ္ပါတယ္… အဲ့ဒီ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပုိးဟာ လူ႔ေသြးထဲက ေသြးနီဥဆဲလ္ (Red Blood Cell) ေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာျပင္အေျမွးပါး (Surface Membrane)ေပၚမွာရွိတာျဖစ္ပါတယ္…

ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပုိးေသြးအုပ္စုက အခုလက္ရွိမွာ အုပ္စု ၅၀ အထိ ရွိပါတယ္… အဲ့ဒီ အုပ္စု ၅၀ ထဲကမွ Rh C Ag, Rh c Ag, Rh D Ag, Rh E Ag, Rh e Ag ဆိုတဲ့ ဗီဇပုိး (၅) မ်ဳိးဟာ အေရးအပါဆံုးျဖစ္ပါတယ္… ဒီထဲမွာ Rh d Ag (d အေသး) ဆုိတာေတာ့ မရွိပါဘူး… Rh d Ag ဆိုတာ Rh D Ag (D အႀကီး) မရွိဘူး ဆိုတဲ့သေဘာပါပဲ… အဲ့ဒီ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုး ၅ မ်ဳိးထဲမွာမွ Rh D Ag က အေရးအႀကီးဆံုးျဖစ္ပါတယ္… အခု ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေျပာေျပာေနၾကတဲ့ ေမ်ာက္ေသြးဆုိတာက အဲ့ဒီ Rh D Ag တစ္ခုထဲကိုပဲ ရည္ညႊန္းေျပာဆုိတာျဖစ္ပါတယ္… က်န္တဲ့ Rh factors ေတြမပါပါဘူး…

အဲ့ဒီ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပုိး Rh D Ag ဟာ ‘သင္ ဘာေသြးလဲ’ ဆိုတဲ့ ေဆာင္းပါးမွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ A,B,O ေသြးအုပ္စုထဲမွာရွိတဲ့ ဗီဇပုိး A Ag, B Ag ေတြနဲ႔အတူတြဲၿပီးပဲျဖစ္ျဖစ္၊ သူ႔ခ်ည္းပဲျဖစ္ျဖစ္ ရွိေနႏုိင္တာပါ… ဥပမာေျပာရရင္ A ေသြးရဲ႕ ေသြးနီဥဆဲလ္မ်က္ႏွာျပင္ေပၚမွာ ဗီဇပုိးA Ag နဲ႔အတူ Rh D Ag ပါ တြဲလ်က္ရွိေနတာကို ေျပာခ်င္တာပါ… အဲ့ဒီလုိပဲ တျခားေသြးအုပ္စု ဗီဇပိုးေတြဟာလည္း ေသြးနီဥဆဲလ္ရဲ႕ မ်က္ႏွာျပင္ေပၚမွာ အဲ့ဒီ A Ag, B Ag ေတြနဲ႔အတူ တြဲၿပီးရွိေနတာ ျဖစ္ပါတယ္… လူအမ်ားစုမွာ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပုိး Rh D Ag ရွိၾကပါတယ္…

ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုးရွိတဲ့ေသြးဟာ မိဘေတြဆီကေန မ်ဳိးရုိးလုိက္ အေမြဆက္ခံၿပီး ရထားတာပါ… အေမမွာ မရွိေပမယ့္ အေဖ့ဆီမွာရွိရင္ ရလာတဲ့ သေႏၶသားရဲ႕ေသြးဟာ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုး ရွိတာျဖစ္ႏိုင္သလို၊ မရွိတာလည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္… ဒါေပမယ့္ မိဘႏွစ္ပါးစလံုးက ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပုိးရွိေနရင္ သားသမီးေတြမွာလည္း ရွိပါလိမ့္မယ္… မိဘႏွစ္ပါးလံုးမွာ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုးရွိတဲ့ေသြး မရွိရင္ေတာ့ သားသမီးေတြမွာလည္း မရွိႏိုင္ပါဘူး… ေနာက္ၿပီး မိခင္မွာ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပုိးရွိတယ္ဆုိရင္ သေႏၶသား ရဲ႕ ေသြးက ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပုိး ရွိသည္ျဖစ္ေစ၊ မရွိသည္ျဖစ္ေစ ဒီေမ်ာက္ေသြးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ဓာတ္မတည့္မွဳျဖစ္စဥ္(Rh disease, Rh Incompatibility) မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး… မိခင္မွာ Positive ျဖစ္လို႔ ဝမ္းသာရတာဆုိလို႔ ဒီ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုး Rh D (+) ve (Rhesus D Antigen positive) တစ္ခုပဲ ရွိပါတယ္…

အဲ့ဒီ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုး Rh D Ag ရွိတဲ့ေသြးကို အေပါင္းလကၡဏာ(+) နဲ႔ ေဖာ္ျပၿပီး Rh D Ag မပါရွိရင္ေတာ့ အဲ့ဒီေသြးကို အႏွဳတ္လကၡဏာ (-) နဲ႔ ေဖာ္ျပပါတယ္… ဥပမာ- A ေသြးရဲ႕ ေသြးနီဥဆဲလ္မ်က္ႏွာျပင္ေပၚမွာ ဗီဇပုိး A Ag နဲ႔ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပုိး Rh D Ag တုိ႔ အတူတြဲၿပီးရွိေနရင္ အဲ့ဒီ A ေသြးကို A+ ေသြးလုိ႔ေခၚပါတယ္… တကယ္လုိ႔ ဗီဇပိုး A Ag တစ္ခုပဲရွိၿပီး ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုး Rh D Ag မရွိဘူးဆုိရင္ေတာ့ အဲ့ဒီ A ေသြးကို A- ေသြး လုိ႔ ေခၚပါတယ္… အဲ့ဒီလုိပဲ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပုိး Rh D Ag ရွိ၊မရွိ ဆုိတာေပၚမူတည္ၿပီး ေသြးအုပ္စု ေလးခုျဖစ္တဲ့ A, B, AB, O ေတြဟာ A+, A-, B+, B-, AB+, AB-, O+, O- ရယ္လုိ႔ ေသြးအုပ္စု ၈ ခု ျပန္ခြဲထြက္သြားတာ ျဖစ္ပါတယ္… အဲ့ဒီအထဲကမွ O- ေသြးဟာ A Ag, B Ag မရွိတဲ့အျပင္ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပုိး Rh D Ag ပါ မရွိတာေၾကာင့္ အေရးေပၚ ေသြးလုိအပ္လုိ႔ ေသြးသြင္းရမယ္ဆုိရင္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္တယ္လုိ႔ စံျပဳထားရတဲ့ ေသြးအမ်ဳိးအစားျဖစ္ပါတယ္…

ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုးကို ကုိယ္ဝန္ေဆာင္သည္ေတြမွာ အဓိကထားၿပီး စစ္ပါတယ္… ဘာလုိ႔လဲ ဆုိေတာ့ မိခင္ရဲ႕ ေသြးမွာက ဒီ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုး Rh D Ag မရွိ (Rh negative) ျဖစ္ၿပီး သေႏၶသားရဲ႕ ေသြးမွာေတာ့ ဖခင္ဆီကေန အေမြဆက္ခံရတဲ့ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုး Rh D Ag (Rh positive) ျဖစ္ေနမွာစုိးလို႔ပါ… အဲ့ဒီလိုျဖစ္တဲ့အခါ မိခင္ရဲ႕ ေသြးထဲမွာ ေမ်ာက္ေသြးကို ဆန္႔က်င္တဲ့ ကုိယ္ခံအားေတြျဖစ္ေပၚၿပီး သေႏၶသားရဲ႕ေသြးကုိ တုိက္ခုိက္ဖ်က္ဆီးပစ္ႏိုင္တဲ့အတြက္ သတိထားၿပီး စစ္ရတာျဖစ္ပါတယ္… ဒါေပမယ့္ ပထမဆံုးအႀကိမ္ ကုိယ္ဝန္ေဆာင္ေနခ်ိန္ ကာလအတြင္းမွာေတာ့ အေၾကာင္းရင္း တစံုတရာမရွိဘဲ သေႏၶသားဆီကေသြးက မိခင္ရဲ႕ေသြးနဲ႔ ထိေတြ႔မွဳမရွိေသးတာေၾကာင့္ မိခင္ဆီမွာ ကုိယ္ခံအား စၿပီး မျဖစ္ေပၚေသးပါဘူး…

ဘယ္လုိအေျခအေနေတြမွာ သေႏၶသားရဲ႕ေသြးနဲ႔ မိခင္ရဲ႕ေသြးထိေတြ႔ၿပီး ကုိယ္ခံအားေတြ စျဖစ္လာ ႏိုင္သလဲဆုိရင္ ကုိယ္ဝန္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လုပ္ရတဲ့ က်န္းမာေရးစစ္ေဆးမွဳတခ်ဳိ႕၊ ဥပမာ- အပ္နဲ႔ ေရမႊာအိတ္ထဲကေန ေရမႊာေရနည္းနည္းေလး ေဖာက္ယူၿပီး စစ္ေဆးရတဲ့ စစ္ေဆးမွဳ (Amniocentesis)၊ သေႏၶသားရဲ႕ အခ်င္းကေန ဆဲလ္နည္းနည္းထုတ္ယူၿပီး စစ္ေဆးရတဲ့ စစ္ေဆးမွဳ (Chorionic Villus Sampling, CVS) ေတြ လုပ္တဲ့အခ်ိန္နဲ႔ ကေလးေမြးဖြားခ်ိန္ေတြမွာ ကေလးရဲ႕ေသြးနဲ႔ မိခင္ရဲ႕ေသြး ေရာေႏွာသြားႏုိင္ပါတယ္… အဲ့ဒီလုိ ေရာေႏွာသြားတဲ့အခါ မိခင္ရဲ႕ ေသြးထဲမွာ ကုိယ္ခံအားေတြ စၿပီး ျဖစ္ေပၚ လာပါေတာ့တယ္… ေနာက္ၿပီး ပထမအႀကိမ္မွာ ကုိယ္ဝန္ပ်က္က်ဖူးရင္လည္း ကေလးရဲ႕ေသြးနဲ႔ မိခင္ရဲ႕ေသြး ထိေတြ႔ႏုိင္သလို ေသြးသြင္းတဲ့အခ်ိန္မွာ Rh D ရွိတဲ့ေသြးကို မေတာ္တဆ သြင္းမိရင္လည္း ကုိယ့္မွာ Rh D Ab ကုိယ္ခံအားေတြ ရွိသြားႏုိင္ပါတယ္…

အဲ့ဒီလုိ ကုိယ္ခံအားျဖစ္ေပၚႏုိင္တဲ့ အေျခအေနရွိရင္ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ မိခင္ကုိ ေမ်ာက္ေသြး ကုိယ္ခံအား ကာကြယ္ေဆး (Rh Anti D Vaccine or Rh0 D immunoglobulin or RhoGAM) ကုိ ထုိးေပးတာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္… ကာကြယ္ေဆး ထုိးသင့္တဲ့အခ်ိန္ေတြကေတာ့ ကုိယ္ဝန္ ၂၈ ပတ္ ( ၇ လ) ပတ္ဝန္းက်င္မွာ ထိုးတာ၊ ကေလးေမြးၿပီး သုိ႔မဟုတ္ ကုိယ္ဝန္ပ်က္က်ၿပီး ၇၂ နာရီ (၃ ရက္) အတြင္းထိုးတာ၊ ကုိယ္ဝန္နဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ အေပၚကေျပာခဲ့တဲ့ က်န္းမာေရးစစ္ေဆးမွဳ (Amniocentesis, Chorionic Villous Sampling) ေတြ လုပ္ၿပီးတုိင္းမွာ ထုိးေပးတာမ်ဳိး လုပ္ရပါမယ္… ေနာက္ၿပီး ေနရာမွားသေႏၶ (Ectopic Pregnancy) မွာလည္း ထိုးေပးရပါမယ္… သေႏၶသား၊ ကေလးကိုေတာ့ လံုးဝ မထုိးေပးရပါဘူး… မိခင္က ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုး Rh D Ag(+) ရွိတယ္ဆုိရင္လည္း ကာကြယ္ေဆး ထုိးစရာမလုိပါဘူး…

ကာကြယ္ေဆးထုိးေပးျခင္းအားျဖင့္ သေႏၶသားရဲ႕ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုးရွိတဲ့ Rh D positive ေသြးေတြဟာ မိခင္ရဲ႕ ေသြးထဲကို အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ေရာက္လာခဲ့ရင္ အဲ့ဒီေသြးကို မိခင္ရဲ႕ ကုိယ္ခံအားစနစ္က မထိေတြ႔ႏိုင္ခင္မွာပဲ ကာကြယ္ေဆးထဲမွာပါတဲ့ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုးဆန္႔က်င္ကုိယ္ခံအား (Rh immunoglobulin) ေတြက ဖ်က္ဆီးပစ္ပါတယ္… အဲ့ဒီလုိ ဖ်က္ဆီးပစ္တဲ့အတြက္ မိခင္မွာ ကိုယ္ခံအားမျဖစ္ေပၚေစဘဲ ကေလးကို ထိခုိက္မယ့္ေဘးက ကာကြယ္ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္… အဲ့ဒီ ေမ်ာက္ေသြးကိုဆန္႔က်င္တဲ့ ကုိယ္ခံအား (Rh ig) ေတြက အခ်င္းကုိျဖတ္ၿပီးေတာ့ ကေလးရဲ႕ေသြးထဲက Rh D positive ေသြးနီဥဆဲလ္ေတြကို ဖ်က္ဆီးပစ္တာမ်ဳိးလည္း မရွိတဲ့အတြက္ ေဘးကင္းတဲ့ ကာကြယ္ေဆး တစ္ခုပါ... ဒါေပမယ့္ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ေမ်ာက္ေသြးဗီဇပိုး ဆန္႔က်င္ကုိယ္ခံအားေတြ ရွိေနခဲ့ၿပီ ဆိုရင္ေတာ့ ကာကြယ္ေဆးထုိးလည္း မထိေရာက္ေတာ့ပါဘူး…

အဲ့ဒီ ေမ်ာက္ေသြးဓာတ္မတည့္မွဳ ကာကြယ္ေဆး မထိုးမိဘူးဆိုရင္ ပထမဆံုးကေလးက ေမြးၿပီးတဲ့အခ်ိန္မွာ လြတ္သြားတယ္ဆုိေပမယ့္ အဲ့ဒီမိခင္ရဲ႕ ေသြးထဲမွာျဖစ္လာတဲ့ ေမ်ာက္ေသြး ဗီဇပုိးကုိ မွတ္သားထားတဲ့ ကုိယ္ခံအားဆဲလ္ Rh D Ab (Rh D Antibodies) ေတြဟာ အဲ့ဒီမိခင္ ေနာက္တစ္ႀကိမ္သေႏၶတည္တဲ့အခါ အခ်င္းကုိျဖတ္ၿပီး ဒုတိယေျမာက္သေႏၶသားရဲ႕ ေသြးဆဲလ္ေတြကို ရန္သူလို႔ သတ္မွတ္ၿပီး တုိက္ခုိက္ဖ်က္ဆီးေစပါေတာ့တယ္… အဲ့ဒီ ကံဆုိးရွာတဲ့ ဒုတိယေျမာက္ ကေလးဟာ ေမြးလာတာနဲ႔ ေသြးနီဥေတြ ၿပိဳကြဲပ်က္စီးမွုေၾကာင့္ ေသြးအားနည္း (Hemolytic Anemia) ၿပီး အသားဝါ(Yellow coloration of skin, Jaundice) ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္… ဒါ့အျပင္ ျပင္းထန္တဲ့ေနာက္ဆက္တြဲဆုိးက်ဳိးေတြ ခံစားရႏုိင္ၿပီး အသက္အႏၲရာယ္ပါ ထိခုိက္ႏုိင္ပါတယ္…

ဒီေမ်ာက္ေသြးဗီဇပုိးကာကြယ္ေဆးဟာ ေသြးလွဴဒါန္းသူ (Blood Donor) ရဲ႕ ေသြးကေန ထုတ္လုပ္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္… ကာကြယ္ေဆးကို စၿပီး ေတြ႔ရွိခဲ့တာလည္း အံ့ၾသစရာ၊ မွတ္္သားစရာ ေကာင္းပါတယ္… ၁၉၅၄ ခုႏွစ္မွာ ၾသစေၾတးလ် (Australia) ႏုိင္ငံသား James Christopher Harrison လို႔ေခၚတဲ့လူက သူ႔အသက္ ၁၈ ႏွစ္ျပည့္ၿပီး ၂ ရက္အၾကာမွာ သူ႔ရဲ႕ေသြးကို စတင္လွဴဒါန္းခဲ့ပါတယ္… အဲ့ဒီလုိ လွဴဒါန္းၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ ေမ်ာက္ေသြး Rh D Antigen ကုိဆန္႔က်င္ဖ်က္ဆီးႏုိင္တဲ့၊ အား အလြန္ေကာင္းၿပီး ထူးဆန္းတဲ့ ကုိယ္ခံအားေတြ သူ႕ရဲ႕ေသြးထဲမွာရွိေနတာကို မထင္မွတ္ဘဲ ေတြ႕ခဲ့ၾကပါတယ္… အဲ့ဒီလို ရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့တာေၾကာင့္ ကေလးငယ္ေတြမွာ ေသြးနီဥပ်က္စီးၿပီး အသားဝါေစတဲ့ ေမ်ာက္ေသြးဓာတ္မတည့္မွဳျဖစ္စဥ္ (Rh incompatibility) ကုိ ကာကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ ေမ်ာက္ေသြးကုိယ္ခံအား ကာကြယ္ေဆး (Rh Immunoglobulin) ေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့တာပဲျဖစ္ပါတယ္… အဲ့ဒီေမ်ာက္ေသြးကာကြယ္ေဆးေတြအားလံုးက သူတစ္ေယာက္ထဲလွဴဒါန္းတဲ့ေသြးေတြကေန ထုတ္လုပ္ ထားတာျဖစ္ပါတယ္…

Harrison ဟာ အႀကိမ္ေပါင္း ၁၀၀၀ ေက်ာ္ ေသြးလွဴဒါန္းခဲ့ၿပီး သူ႕ရဲ႕မြန္ျမတ္တဲ့လွဴဒါန္းမွဳေၾကာင့္ ကမၻာတဝွမ္းက ကေလးငယ္ေပါင္း ႏွစ္သန္းေက်ာ္ကုိ ဒီေရာဂါကေန ကာကြယ္ေပးႏုိင္ခဲ့ပါတယ္… အႀကိမ္ ၁၀၀၀ ေျမာက္ ေသြးလွဴဒါန္းတာကို ၂၀၁၁ ေမ လမွာ လွဴဒါန္းခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္… အဲ့ဒါေၾကာင့္မို႔ သူ႔ကို ေရႊလက္ပုိင္ရွင္ (Man with the Golden Arm) လုိ႔ တင္စားေခၚေဝၚၾကၿပီး သူ႔ရဲ႕ ေသြးလွဴဒါန္းမွဳအႀကိမ္ေရဟာ ကမၻာ့ ဂင္းနစ္စံခ်ိန္မွတ္တမ္း(World’s Guinness Records) ဝင္ခဲ့တဲ့အျပင္ ၇.၆.၁၉၉၉ ခုႏွစ္မွာ သူ႕ကို OAM ဆု (Medal of the Order of Australia) ခ်ီးျမွင့္ခဲ့ၾကပါတယ္…

နိဂံုးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ေျပာရရင္ ဒီေဆာင္းပါးကို ဖတ္ၿပီးတဲ့အခါ ေမ်ာက္ေသြးဆုိတာ ဘာလဲလုိ႔ နားလည္မယ္၊ ေမ်ာက္ေသြးဓာတ္မတည့္မွဳျဖစ္ရင္ ကေလးအသားဝါၿပီး အသက္အႏၲရာယ္ ထိခုိက္ႏုိင္တယ္ ဆုိတာ နားလည္မယ္၊ ကာကြယ္ေဆးကုိ ဘယ္လုိအခ်ိန္၊ ဘယ္လုိအေျခအေနေတြမွာ ထုိးသင့္တယ္ဆုိတာ ေတြကို နားလည္မယ္လို႔ ယူဆရင္း က်ေနာ့္ရဲ႕ ‘လူမွာေတြ႕တဲ့ ေမ်ာက္ေသြး’ ေဆာင္းပါးကို နိဂံုးခ်ဳပ္လုိက္ပါရ ေစဗ်ာ…

ေဒါက္တာေနလင္းေအာင္ (ေပ်ာ္ဘြယ္)
၂၃.၂.၂၀၁၇

@@@@@@
Unicode

`လူမှာတွေ့တဲ့ မျောက်သွေး´
🙉🙈🙊🙈🙉🙊🙈🙉🙊
ဒီဆောင်းပါးမှာတော့ မျောက်သွေးလို့ အများသိကြတဲ့ Rh သွေးအကြောင်း ပြောပြပေးပါ့မယ်… မျောက်သွေး လို့ ဘာကြောင့်ခေါ်ရတာလဲဆိုတော့ Dr. Karl Landsteiner နဲ့ Dr. Alexander S.Wiener တို့က ၁၉၃၇ ခုနှစ်မှာ Rhesus Monkey လို့ခေါ်တဲ့ မျောက်တွေကို စမ်းသပ်ရင်း ဒီမျောက်သွေးဗီဇပိုး Rhesus Antigen or Rhesus Factor (Rh Ag/ Rh factor) ကို စတွေ့ခဲ့တာကြောင့်ပဲဖြစ်ပါတယ်… အဲ့ဒီ မျောက်သွေးဗီဇပိုးဟာ လူ့သွေးထဲက သွေးနီဥဆဲလ် (Red Blood Cell) တွေရဲ့ မျက်နှာပြင်အမြှေးပါး (Surface Membrane)ပေါ်မှာရှိတာဖြစ်ပါတယ်…

မျောက်သွေးဗီဇပိုးသွေးအုပ်စုက အခုလက်ရှိမှာ အုပ်စု ၅၀ အထိ ရှိပါတယ်… အဲ့ဒီ အုပ်စု ၅၀ ထဲကမှ Rh C Ag, Rh c Ag, Rh D Ag, Rh E Ag, Rh e Ag ဆိုတဲ့ ဗီဇပိုး (၅) မျိုးဟာ အရေးအပါဆုံးဖြစ်ပါတယ်… ဒီထဲမှာ Rh d Ag (d အသေး) ဆိုတာတော့ မရှိပါဘူး… Rh d Ag ဆိုတာ Rh D Ag (D အကြီး) မရှိဘူး ဆိုတဲ့သဘောပါပဲ… အဲ့ဒီ မျောက်သွေးဗီဇပိုး ၅ မျိုးထဲမှာမှ Rh D Ag က အရေးအကြီးဆုံးဖြစ်ပါတယ်… အခု ကျွန်တော်တို့ ပြောပြောနေကြတဲ့ မျောက်သွေးဆိုတာက အဲ့ဒီ Rh D Ag တစ်ခုထဲကိုပဲ ရည်ညွှန်းပြောဆိုတာဖြစ်ပါတယ်… ကျန်တဲ့ Rh factors တွေမပါပါဘူး…

အဲ့ဒီ မျောက်သွေးဗီဇပိုး Rh D Ag ဟာ ‘သင် ဘာသွေးလဲ’ ဆိုတဲ့ ဆောင်းပါးမှာ ဖော်ပြခဲ့တဲ့ A,B,O သွေးအုပ်စုထဲမှာရှိတဲ့ ဗီဇပိုး A Ag, B Ag တွေနဲ့အတူတွဲပြီးပဲဖြစ်ဖြစ်၊ သူ့ချည်းပဲဖြစ်ဖြစ် ရှိနေနိုင်တာပါ… ဥပမာပြောရရင် A သွေးရဲ့ သွေးနီဥဆဲလ်မျက်နှာပြင်ပေါ်မှာ ဗီဇပိုးA Ag နဲ့အတူ Rh D Ag ပါ တွဲလျက်ရှိနေတာကို ပြောချင်တာပါ… အဲ့ဒီလိုပဲ တခြားသွေးအုပ်စု ဗီဇပိုးတွေဟာလည်း သွေးနီဥဆဲလ်ရဲ့ မျက်နှာပြင်ပေါ်မှာ အဲ့ဒီ A Ag, B Ag တွေနဲ့အတူ တွဲပြီးရှိနေတာ ဖြစ်ပါတယ်… လူအများစုမှာ မျောက်သွေးဗီဇပိုး Rh D Ag ရှိကြပါတယ်…

မျောက်သွေးဗီဇပိုးရှိတဲ့သွေးဟာ မိဘတွေဆီကနေ မျိုးရိုးလိုက် အမွေဆက်ခံပြီး ရထားတာပါ… အမေမှာ မရှိပေမယ့် အဖေ့ဆီမှာရှိရင် ရလာတဲ့ သနေ္ဓသားရဲ့သွေးဟာ မျောက်သွေးဗီဇပိုး ရှိတာဖြစ်နိုင်သလို၊ မရှိတာလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်… ဒါပေမယ့် မိဘနှစ်ပါးစလုံးက မျောက်သွေးဗီဇပိုးရှိနေရင် သားသမီးတွေမှာလည်း ရှိပါလိမ့်မယ်… မိဘနှစ်ပါးလုံးမှာ မျောက်သွေးဗီဇပိုးရှိတဲ့သွေး မရှိရင်တော့ သားသမီးတွေမှာလည်း မရှိနိုင်ပါဘူး… နောက်ပြီး မိခင်မှာ မျောက်သွေးဗီဇပိုးရှိတယ်ဆိုရင် သနေ္ဓသား ရဲ့ သွေးက မျောက်သွေးဗီဇပိုး ရှိသည်ဖြစ်စေ၊ မရှိသည်ဖြစ်စေ ဒီမျောက်သွေးကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ဓာတ်မတည့်မှုဖြစ်စဉ်(Rh disease, Rh Incompatibility) မဖြစ်နိုင်တော့ပါဘူး… မိခင်မှာ Positive ဖြစ်လို့ ဝမ်းသာရတာဆိုလို့ ဒီ မျောက်သွေးဗီဇပိုး Rh D (+) ve (Rhesus D Antigen positive) တစ်ခုပဲ ရှိပါတယ်…

အဲ့ဒီ မျောက်သွေးဗီဇပိုး Rh D Ag ရှိတဲ့သွေးကို အပေါင်းလက္ခဏာ(+) နဲ့ ဖော်ပြပြီး Rh D Ag မပါရှိရင်တော့ အဲ့ဒီသွေးကို အနှုတ်လက္ခဏာ (-) နဲ့ ဖော်ပြပါတယ်… ဥပမာ- A သွေးရဲ့ သွေးနီဥဆဲလ်မျက်နှာပြင်ပေါ်မှာ ဗီဇပိုး A Ag နဲ့ မျောက်သွေးဗီဇပိုး Rh D Ag တို့ အတူတွဲပြီးရှိနေရင် အဲ့ဒီ A သွေးကို A+ သွေးလို့ခေါ်ပါတယ်… တကယ်လို့ ဗီဇပိုး A Ag တစ်ခုပဲရှိပြီး မျောက်သွေးဗီဇပိုး Rh D Ag မရှိဘူးဆိုရင်တော့ အဲ့ဒီ A သွေးကို A- သွေး လို့ ခေါ်ပါတယ်… အဲ့ဒီလိုပဲ မျောက်သွေးဗီဇပိုး Rh D Ag ရှိ၊မရှိ ဆိုတာပေါ်မူတည်ပြီး သွေးအုပ်စု လေးခုဖြစ်တဲ့ A, B, AB, O တွေဟာ A+, A-, B+, B-, AB+, AB-, O+, O- ရယ်လို့ သွေးအုပ်စု ၈ ခု ပြန်ခွဲထွက်သွားတာ ဖြစ်ပါတယ်… အဲ့ဒီအထဲကမှ O- သွေးဟာ A Ag, B Ag မရှိတဲ့အပြင် မျောက်သွေးဗီဇပိုး Rh D Ag ပါ မရှိတာကြောင့် အရေးပေါ် သွေးလိုအပ်လို့ သွေးသွင်းရမယ်ဆိုရင် အကောင်းဆုံးဖြစ်တယ်လို့ စံပြုထားရတဲ့ သွေးအမျိုးအစားဖြစ်ပါတယ်…

မျောက်သွေးဗီဇပိုးကို ကိုယ်ဝန်ဆောင်သည်တွေမှာ အဓိကထားပြီး စစ်ပါတယ်… ဘာလို့လဲ ဆိုတော့ မိခင်ရဲ့ သွေးမှာက ဒီ မျောက်သွေးဗီဇပိုး Rh D Ag မရှိ (Rh negative) ဖြစ်ပြီး သနေ္ဓသားရဲ့ သွေးမှာတော့ ဖခင်ဆီကနေ အမွေဆက်ခံရတဲ့ မျောက်သွေးဗီဇပိုး Rh D Ag (Rh positive) ဖြစ်နေမှာစိုးလို့ပါ… အဲ့ဒီလိုဖြစ်တဲ့အခါ မိခင်ရဲ့ သွေးထဲမှာ မျောက်သွေးကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ကိုယ်ခံအားတွေဖြစ်ပေါ်ပြီး သနေ္ဓသားရဲ့သွေးကို တိုက်ခိုက်ဖျက်ဆီးပစ်နိုင်တဲ့အတွက် သတိထားပြီး စစ်ရတာဖြစ်ပါတယ်… ဒါပေမယ့် ပထမဆုံးအကြိမ် ကိုယ်ဝန်ဆောင်နေချိန် ကာလအတွင်းမှာတော့ အကြောင်းရင်း တစုံတရာမရှိဘဲ သနေ္ဓသားဆီကသွေးက မိခင်ရဲ့သွေးနဲ့ ထိတွေ့မှုမရှိသေးတာကြောင့် မိခင်ဆီမှာ ကိုယ်ခံအား စပြီး မဖြစ်ပေါ်သေးပါဘူး…

ဘယ်လိုအခြေအနေတွေမှာ သနေ္ဓသားရဲ့သွေးနဲ့ မိခင်ရဲ့သွေးထိတွေ့ပြီး ကိုယ်ခံအားတွေ စဖြစ်လာ နိုင်သလဲဆိုရင် ကိုယ်ဝန်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး လုပ်ရတဲ့ ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးမှုတချို့၊ ဥပမာ- အပ်နဲ့ ရေမွှာအိတ်ထဲကနေ ရေမွှာရေနည်းနည်းလေး ဖောက်ယူပြီး စစ်ဆေးရတဲ့ စစ်ဆေးမှု (Amniocentesis)၊ သနေ္ဓသားရဲ့ အချင်းကနေ ဆဲလ်နည်းနည်းထုတ်ယူပြီး စစ်ဆေးရတဲ့ စစ်ဆေးမှု (Chorionic Villus Sampling, CVS) တွေ လုပ်တဲ့အချိန်နဲ့ ကလေးမွေးဖွားချိန်တွေမှာ ကလေးရဲ့သွေးနဲ့ မိခင်ရဲ့သွေး ရောနှောသွားနိုင်ပါတယ်… အဲ့ဒီလို ရောနှောသွားတဲ့အခါ မိခင်ရဲ့ သွေးထဲမှာ ကိုယ်ခံအားတွေ စပြီး ဖြစ်ပေါ် လာပါတော့တယ်… နောက်ပြီး ပထမအကြိမ်မှာ ကိုယ်ဝန်ပျက်ကျဖူးရင်လည်း ကလေးရဲ့သွေးနဲ့ မိခင်ရဲ့သွေး ထိတွေ့နိုင်သလို သွေးသွင်းတဲ့အချိန်မှာ Rh D ရှိတဲ့သွေးကို မတော်တဆ သွင်းမိရင်လည်း ကိုယ့်မှာ Rh D Ab ကိုယ်ခံအားတွေ ရှိသွားနိုင်ပါတယ်…

အဲ့ဒီလို ကိုယ်ခံအားဖြစ်ပေါ်နိုင်တဲ့ အခြေအနေရှိရင် အကောင်းဆုံးကတော့ မိခင်ကို မျောက်သွေး ကိုယ်ခံအား ကာကွယ်ဆေး (Rh Anti D Vaccine or Rh0 D immunoglobulin or RhoGAM) ကို ထိုးပေးတာ အကောင်းဆုံးဖြစ်ပါတယ်… ကာကွယ်ဆေး ထိုးသင့်တဲ့အချိန်တွေကတော့ ကိုယ်ဝန် ၂၈ ပတ် ( ၇ လ) ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ထိုးတာ၊ ကလေးမွေးပြီး သို့မဟုတ် ကိုယ်ဝန်ပျက်ကျပြီး ၇၂ နာရီ (၃ ရက်) အတွင်းထိုးတာ၊ ကိုယ်ဝန်နဲ့ပတ်သက်လို့ အပေါ်ကပြောခဲ့တဲ့ ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးမှု (Amniocentesis, Chorionic Villous Sampling) တွေ လုပ်ပြီးတိုင်းမှာ ထိုးပေးတာမျိုး လုပ်ရပါမယ်… နောက်ပြီး နေရာမှားသနေ္ဓ (Ectopic Pregnancy) မှာလည်း ထိုးပေးရပါမယ်… သနေ္ဓသား၊ ကလေးကိုတော့ လုံးဝ မထိုးပေးရပါဘူး… မိခင်က မျောက်သွေးဗီဇပိုး Rh D Ag(+) ရှိတယ်ဆိုရင်လည်း ကာကွယ်ဆေး ထိုးစရာမလိုပါဘူး…

ကာကွယ်ဆေးထိုးပေးခြင်းအားဖြင့် သနေ္ဓသားရဲ့ မျောက်သွေးဗီဇပိုးရှိတဲ့ Rh D positive သွေးတွေဟာ မိခင်ရဲ့ သွေးထဲကို အကြောင်းအမျိုးမျိုးနဲ့ရောက်လာခဲ့ရင် အဲ့ဒီသွေးကို မိခင်ရဲ့ ကိုယ်ခံအားစနစ်က မထိတွေ့နိုင်ခင်မှာပဲ ကာကွယ်ဆေးထဲမှာပါတဲ့ မျောက်သွေးဗီဇပိုးဆန့်ကျင်ကိုယ်ခံအား (Rh immunoglobulin) တွေက ဖျက်ဆီးပစ်ပါတယ်… အဲ့ဒီလို ဖျက်ဆီးပစ်တဲ့အတွက် မိခင်မှာ ကိုယ်ခံအားမဖြစ်ပေါ်စေဘဲ ကလေးကို ထိခိုက်မယ့်ဘေးက ကာကွယ်ပြီး ဖြစ်ပါတယ်… အဲ့ဒီ မျောက်သွေးကိုဆန့်ကျင်တဲ့ ကိုယ်ခံအား (Rh ig) တွေက အချင်းကိုဖြတ်ပြီးတော့ ကလေးရဲ့သွေးထဲက Rh D positive သွေးနီဥဆဲလ်တွေကို ဖျက်ဆီးပစ်တာမျိုးလည်း မရှိတဲ့အတွက် ဘေးကင်းတဲ့ ကာကွယ်ဆေး တစ်ခုပါ... ဒါပေမယ့် အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် မျောက်သွေးဗီဇပိုး ဆန့်ကျင်ကိုယ်ခံအားတွေ ရှိနေခဲ့ပြီ ဆိုရင်တော့ ကာကွယ်ဆေးထိုးလည်း မထိရောက်တော့ပါဘူး…

အဲ့ဒီ မျောက်သွေးဓာတ်မတည့်မှု ကာကွယ်ဆေး မထိုးမိဘူးဆိုရင် ပထမဆုံးကလေးက မွေးပြီးတဲ့အချိန်မှာ လွတ်သွားတယ်ဆိုပေမယ့် အဲ့ဒီမိခင်ရဲ့ သွေးထဲမှာဖြစ်လာတဲ့ မျောက်သွေး ဗီဇပိုးကို မှတ်သားထားတဲ့ ကိုယ်ခံအားဆဲလ် Rh D Ab (Rh D Antibodies) တွေဟာ အဲ့ဒီမိခင် နောက်တစ်ကြိမ်သနေ္ဓတည်တဲ့အခါ အချင်းကိုဖြတ်ပြီး ဒုတိယမြောက်သနေ္ဓသားရဲ့ သွေးဆဲလ်တွေကို ရန်သူလို့ သတ်မှတ်ပြီး တိုက်ခိုက်ဖျက်ဆီးစေပါတော့တယ်… အဲ့ဒီ ကံဆိုးရှာတဲ့ ဒုတိယမြောက် ကလေးဟာ မွေးလာတာနဲ့ သွေးနီဥတွေ ပြိုကွဲပျက်စီးမှုကြောင့် သွေးအားနည်း (Hemolytic Anemia) ပြီး အသားဝါ(Yellow coloration of skin, Jaundice) ဖြစ်လာတတ်ပါတယ်… ဒါ့အပြင် ပြင်းထန်တဲ့နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးတွေ ခံစားရနိုင်ပြီး အသက်အန္တရာယ်ပါ ထိခိုက်နိုင်ပါတယ်…

ဒီမျောက်သွေးဗီဇပိုးကာကွယ်ဆေးဟာ သွေးလှူဒါန်းသူ (Blood Donor) ရဲ့ သွေးကနေ ထုတ်လုပ်ထားတာ ဖြစ်ပါတယ်… ကာကွယ်ဆေးကို စပြီး တွေ့ရှိခဲ့တာလည်း အံ့သြစရာ၊ မှတ််သားစရာ ကောင်းပါတယ်… ၁၉၅၄ ခုနှစ်မှာ သြစတြေးလျ (Australia) နိုင်ငံသား James Christopher Harrison လို့ခေါ်တဲ့လူက သူ့အသက် ၁၈ နှစ်ပြည့်ပြီး ၂ ရက်အကြာမှာ သူ့ရဲ့သွေးကို စတင်လှူဒါန်းခဲ့ပါတယ်… အဲ့ဒီလို လှူဒါန်းပြီးတဲ့နောက်မှာ မျောက်သွေး Rh D Antigen ကိုဆန့်ကျင်ဖျက်ဆီးနိုင်တဲ့၊ အား အလွန်ကောင်းပြီး ထူးဆန်းတဲ့ ကိုယ်ခံအားတွေ သူ့ရဲ့သွေးထဲမှာရှိနေတာကို မထင်မှတ်ဘဲ တွေ့ခဲ့ကြပါတယ်… အဲ့ဒီလို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့တာကြောင့် ကလေးငယ်တွေမှာ သွေးနီဥပျက်စီးပြီး အသားဝါစေတဲ့ မျောက်သွေးဓာတ်မတည့်မှုဖြစ်စဉ် (Rh incompatibility) ကို ကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ မျောက်သွေးကိုယ်ခံအား ကာကွယ်ဆေး (Rh Immunoglobulin) တွေ ပေါ်ထွက်လာခဲ့တာပဲဖြစ်ပါတယ်… အဲ့ဒီမျောက်သွေးကာကွယ်ဆေးတွေအားလုံးက သူတစ်ယောက်ထဲလှူဒါန်းတဲ့သွေးတွေကနေ ထုတ်လုပ် ထားတာဖြစ်ပါတယ်…

Harrison ဟာ အကြိမ်ပေါင်း ၁၀၀၀ ကျော် သွေးလှူဒါန်းခဲ့ပြီး သူ့ရဲ့မွန်မြတ်တဲ့လှူဒါန်းမှုကြောင့် ကမ်ဘာတဝှမ်းက ကလေးငယ်ပေါင်း နှစ်သန်းကျော်ကို ဒီရောဂါကနေ ကာကွယ်ပေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်… အကြိမ် ၁၀၀၀ မြောက် သွေးလှူဒါန်းတာကို ၂၀၁၁ မေ လမှာ လှူဒါန်းခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်… အဲ့ဒါကြောင့်မို့ သူ့ကို ရွှေလက်ပိုင်ရှင် (Man with the Golden Arm) လို့ တင်စားခေါ်ဝေါ်ကြပြီး သူ့ရဲ့ သွေးလှူဒါန်းမှုအကြိမ်ရေဟာ ကမ်ဘာ့ ဂင်းနစ်စံချိန်မှတ်တမ်း(World’s Guinness Records) ဝင်ခဲ့တဲ့အပြင် ၇.၆.၁၉၉၉ ခုနှစ်မှာ သူ့ကို OAM ဆု (Medal of the Order of Australia) ချီးမြှင့်ခဲ့ကြပါတယ်…

နိဂုံးချုပ်အနေနဲ့ပြောရရင် ဒီဆောင်းပါးကို ဖတ်ပြီးတဲ့အခါ မျောက်သွေးဆိုတာ ဘာလဲလို့ နားလည်မယ်၊ မျောက်သွေးဓာတ်မတည့်မှုဖြစ်ရင် ကလေးအသားဝါပြီး အသက်အန္တရာယ် ထိခိုက်နိုင်တယ် ဆိုတာ နားလည်မယ်၊ ကာကွယ်ဆေးကို ဘယ်လိုအချိန်၊ ဘယ်လိုအခြေအနေတွေမှာ ထိုးသင့်တယ်ဆိုတာ တွေကို နားလည်မယ်လို့ ယူဆရင်း ကျနော့်ရဲ့ ‘လူမှာတွေ့တဲ့ မျောက်သွေး’ ဆောင်းပါးကို နိဂုံးချုပ်လိုက်ပါရ စေဗျာ…

ဒေါက်တာနေလင်းအောင် (ပျော်ဘွယ်)
၂၃.၂.၂၀၁၇